Αν και ακούγεται ίσως λίγο υπερβολικό, στην πραγματικότητα είναι όντως μεγάλη μου τιμή να παρουσιάσω σήμερα το βιβλίο “Ερημιά στο βλέμμα τους” του Κώστα Λογαρά, το οποίο κυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Επιπλέον ο ευγενέστατος συγγραφέας δέχτηκε με χαρά να παραχωρήσει στην Μπρίζα μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη, την οποία θα διαβάσετε παρακάτω.
Ο Κώστας Λογαράς γεννήθηκε στην Πάτρα το 1950, έχει γράψει ποίηση και πεζό και από το 1997 συνεργάζεται ως επιφυλλιδογράφος με την εφημερίδα Τα Νέα. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά, ενώ το “Ερημιά στο βλέμμα τους” είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του. Αυτά, όμως είναι τα τυπικά- συνεχίζω κατευθείαν με τα πιο ουσιαστικά.
Το “Ερημιά στο βλέμμα τους” είναι ανάμεσα στα δύο καλύτερα βιβλία που διάβασα μέσα στο 2008, ένα βιβλίο που απ' τις πρώτες κιόλας σελίδες του, ζήλεψα το πανέμορφο αμάλγαμα ποιητικού λόγου και ντοπιολαλιάς. Για μένα ήταν ένα οδοιπορικό μέσα στους ανθρώπους, μια αφήγηση βίων, που αν και φαίνονται να βρίσκονται σε εντελώς διαφορετικά σημεία, αποδεικνύεται ότι είχαν παρόμοιες αφετηρίες και οι πορείες τους εν τέλει θα στροβιλιστούν προς το ίδιο σημείο. Αν έχετε συναντήσει σε τοίχους το σύνθημα “Είμαστε όλοι μετανάστες”, τότε μέχρι το τέλος θα έχετε διαπιστώσει το πραγματικό του νόημα.
Η πλοκή ξεκινάει καθώς τέσσερις Έλληνες διασχίζουν την Αμερική και με αφορμή λεπτομέρειες του κόσμου που τους περικυκλώνει, αρχίζουν να σκάβουν με τα χέρια λαγούμια στην ψυχή τους, να ανασκαλεύουν τις στάχτες του παρελθόντος και να αναζητούν χαμένα νοήματα. Συναντούν τη γηραιά μητέρα του ενός και με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 αποφασίζουν να οργανώσουν ένα ιδιότυπο αντάμωμα, πίσω στην πατρίδα. Στο δεύτερο μισό του βιβλίου οι ήρωες αλλάζουν σκηνικό και από τα φαράγγια ανάμεσα στους πολύπλοκους ουρανοξύστες, μεταφέρονται σε ένα απομονωμένο -τους μη καλοκαιρινούς μήνες- χωριό της Πελοποννήσου.
Το “Ερημιά στο βλέμμα τους” είναι ένα κράμα φιλοσοφικής αναζήτησης και σύγχρονου προβληματισμού, μια ιστορία πολύ αληθινή και οικεία. Ο αναγνώστης καλείται να ακολουθήσει τις ενδοσκοπήσεις των ηρώων και κλέβοντας λίγο χρόνο από την ταχύτητα της καθημερινότητας, να τους μιμηθεί. Συνηθίζω να χωρίζω τα βιβλία που διαβάζω σε τρεις κατηγορίες. Αυτά που δεν θα ήθελα να γράψω, αυτά που θα μπορούσα να γράψω και αυτά που θα ήθελα να είχα γράψει. Αναμφίβολα το βιβλίο του Κώστα Λογαρά ανήκει στην τελευταία κατηγορία. Αξίζει να το κάνετε κτήμα σας: δεν θα κερδίσετε σε εικόνες δράσης, αλλά εγρήγορση στα ανθρωπιστικά αντανακλαστικά σας. Και ίσως ανακαλύψετε αφορμές για τη δική σας περιπλάνηση.
1 Πόσοι γύρω μας διαβάζουν;
Ζούμε στην εποχή της εικόνας. Ο εικονιστικός λόγος έχει, μοιραία λόγω τηλεόρασης, αντικαταστήσει σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό τον γραπτό λόγο. Παρόλα αυτά τόσο η αγορά του βιβλίου όσο και η πληθώρα των τίτλων είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερη απ’ όσο στο παρελθόν. Όμως έχει μεγάλη σημασία και «τι» διαβάζουμε και «πώς». Και αυτές οι συνιστώσες έχουν να κάνουν με την ποιότητα της ίδιας γραφής καθώς και του τρόπου ανάγνωσης• και οι δύο αυτοί παράγοντες, για τους οποίους έχω πολύ μεγάλα ερωτηματικά, διαφοροποιούν το αποτέλεσμα.
2. Γράφετε για προσωπική ευχαρίστηση ή για να αφήσετε ένα δίδαγμα στον αναγνώστη;
Γράφω για να επικοινωνήσω με τον αναγνώστη, κι αυτό είναι η ευχαρίστησή μου. Κατά τα άλλα, η διαδικασία της γραφής είναι οχληρή, κοπιαστική και βασανιστική. Πάντως, κάθε φορά που πιάνω το μολύβι στο χέρι για να γράψω, έχω στο μυαλό μου έναν στόχο τον οποίο υπηρετώ• οπωσδήποτε κάτι θέλω να πω και προς αυτήν την κατεύθυνση κατατείνω συνεχώς.
3. Η διακίνηση αρχείων μέσω του Internet μπορεί να επηρεάσει τον χώρο του βιβλίου;
Σίγουρα. Το διαδίκτυο είναι το προσφιλέστερο μέσο επικοινωνίας για τους νέους ανθρώπους. Η πρόσβαση σε αρχεία, σε κείμενα είναι εύκολη, ευχάριστη αρκεί να βρεθεί ο κατάλληλος τρόπος να γίνει η ύλη του διαδικτύου ελκυστική.
4. Υπάρχουν κατώτερα είδη λογοτεχνίας;
Ναι, οπωσδήποτε. Και αυτά τα απαξιωμένα είδη της «λογοτεχνίας» εξαρτώνται από τη γλώσσα που χρησιμοποιούν-- όχι, φυσικά, από το θέμα τους. Εννοώ την προχειρότητα στη γραφή, την ευκολία που αναπαράγει στερεότυπα και προβάλλει το ψέμα : το ψεύτικο συναίσθημα, το δήθεν βίωμα, τα κλισέ ενός ανόητου life style που εξαπατά τον αναγνώστη και ευτελίζει το αίσθημά του αλλά και το αισθητικό του κριτήριο.
5. Η ‘Ερημιά στο βλέμμα τους» είναι οδοιπορικό στο χρόνο ή στις ανθρώπινες ψυχές;
Είναι μια καταβύθιση στην ανθρώπινη ψυχή. Στον άνθρωπο όποιας εθνικότητα, χρόνου, χώρου ή καταγωγής. Διαπραγματεύεται το θέμα της μετανάστευσης αλλά και επιδιώκει να δείξει ότι οι άνθρωποι είμαστε -- περισσότερο από οτιδήποτε-- μετανάστες μέσα μας. Αποξενωμένοι από τον εαυτό μας. Υπ’ αυτή την έννοια, όλος ο κόσμος είναι μία εν δυνάμει ξενιτιά.
Υπάρχει άραγε στέρεος τόπος, πουθενά ; ‘Υπάρχει λέει η ηρωίδα μου. Είναι το αναπαλλοτρίωτο μέσα μας. «Όλος ο κόσμος – θα πει η ηρωίδα - είναι μία ξενιτιά. Και μόνο η ψυχή του ανθρώπου μένει ίδια. Άμα το θέλει ναι, μένει η ίδια».
6. Ο παραλληλισμός των Ελλήνων μεταναστών με τους Αλβανούς , θα μπορούσε να προεκταθεί στην Πάτρα του 2008;
Η Πάτρα είναι ένα πέρασμα μεταναστών προς τη Δύση. Ανέκαθεν και, κυρίως, σήμερα . Η πόλη μου εγκαταλελειμμένη στη μοίρα της από την επίσημη πολιτεία ζει, κοντά δεκαπέντε χρόνια, το δράμα των μεταναστών. Το δράμα των ανθρώπων που μοχθούν για μια καλύτερη μοίρα. Υπάρχει πολύς πόνος, μεγάλη εκμετάλλευση της ανθρώπινης δυστυχίας. Ναι, βλέπω στο δικό τους δράμα τη μοίρα των Ελλήνων μεταναστών που, μετά τον πόλεμο, πήραν τους δρόμους αναζητώντας την τύχη τους στους ξένους τόπους. Κι αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε ως λαός.
7. Είναι πραγματικοί οι ήρωες του μυθιστορήματός σας;
Όχι, δεν είναι πραγματικοί. Έχω ταξιδέψει σε όλους τους τόπους οι οποίοι αναφέρονται στο μυθιστόρημά μου, ξέρω τι περιγράφω, έχω ερευνήσει το θέμα μου και έχω στο μυαλό μου πρότυπα των ηρώων μου, αλλά οι λογοτεχνικοί μου ήρωες είναι εντελώς επινοημένοι.
8. Το επόμενο βιβλίο σας;
Είναι πολύ νωρίς ακόμα για το επόμενο μυθιστόρημα. Ένας συγγραφέας πρέπει να ζει για μεγάλο χρονικό διάστημα στη σιωπή και την περισυλλογή. Όπου ανανεώνεται και όπου εκεί κυοφορούνται οι ιδέες και το πρωτογενές υλικό του. Ίσως, όμως εκδοθούν την επόμενη χρονιά επιλεγμένες επιφυλλίδες μου, οι οποίες έχουν ήδη δημοσιευτεί στην εφημερίδα τα ΝΕΑ, από το 1997 έως τα σήμερα.
